 |
 |
|
 |
 |
|
 |
|
 |
| |
GENEL
OLARAK |
 |
| |
|
Sınai haklar, özel hukukla ilgili bir
alan olup, marka, buluş (patent ve
faydalı model belgesi), endüstriyel
tasarım, yeni bitki çeşitleri ile yarı
iletken ürünlerin entegre devre
topoğraflarını içermektedir.
Sınai hakların korunması olgusu sanayi
devriminin bir sonucudur:
Sınai hakların korunması konusundaki
gelişme, bu konuya özgü ulusal yasaların
çıkartılması suretiyle öncelikle ulusal
alanlarda olmuş ve ulusal ekonomilerin
çıkarları göz önünde bulundurularak
koruma, ulusal sınırlar içinde
sağlanmıştır.
Sınai hakların uluslar arası düzeyde
korunması konusundaki girişimler ise,
XIX. yüzyılda başlamış, bugün bilinen
ülkeler arasındaki ikili ve çok taraflı
anlaşmalarla özlenen konumuna
yaklaşmıştır.
Türkiye’de de çağdaş bir sınai hak
sisteminin oluşturulabilmesi için, yasal
düzenlemeler ve uluslar arası anlaşmalar
kabul edilmiştir.
Bu amaçla, Bakanlar Kurulu 4113 sayılı
Yetki Kanununa dayanarak, 24.6.1995
tarihinde Endüstriyel Tasarımların
Korunması Hakkında Kanun Hükmünde
Kararnameyi kabul etmiştir. |
| |
|
|
| |
KAVRAM VE AMAÇ |
|
|
| |
|
Tasarım, bir ürünün tamamının veya bir
parçasının çizgi, şekil, renk, biçim,
doku, malzemenin esnekliği veya
süslemesi gibi insan duyuları ile
algılanabilen çeşitli unsur veya
özelliklerin oluşturduğu görünümdür (KHK
m. 3 b. a).
Serbest rekabet ortamında rakipler,
müşteri memnuniyetini sağlamak için
reklamlarında ürün imajını marka ve
tasarım ile öne çıkarmaktadırlar.
Teknik bakımdan aynı, kalitede olan iki
ürün arasında müşteri tercihinde, ürünün
tasarımı büyük rol oynamaktadır. Bazen
de tasarım, müşteri tercihlerinde tek
başına belirleyici olabilmektedir.
Denilebilir ki, genelde müşteriler önce
markaya sonra da ürünün tasarımına
bakarak satın alma kararı
vermektedirler.
Bu anlamda tasarıma yüklenen amaç,
ürünün işlevselliğine katkıda bulunmak
ve ürünün görünümünü değiştirerek
pazarlamaya yardımcı olmaktır. |
| |
|
|
| |
UNSURLARI |
|
|
| |
|
Bir tasarımın hukuki korunmasının
sağlanması için bazı unsurları içermesi
gerekir.
A) Yenilik
Bir tasarımın aynısı, başvuru veya
rüçhan tarihinden önce dünyanın herhangi
bir yerinde kamuya sunulmamış ise, o
tasarım yeni kabul edilir (KHK m. 6/I).
Tasarımlar sadece küçük ayrıntılarda
farklılık gösteriyorlarsa aynı kabul
edilir.
Karşılaştırılan tasarımlar hem yan yana
konulur, hem de ayrı ayrı bakılarak
değerlendirilir.
Yenilik belirlenirken, ayırt edici
niteliğe oranla yüzeysel bir inceleme
yapılır.
B) Ayırt edici nitelik
Ayırt edici kavramı, bir şeye özgün
nitelikleri, özellikleri belirtmek için
kullanılır. Bir endüstriyel tasarımın
bilgilenmiş kullanıcı üzerinde bıraktığı
genel izlenim ile diğer bir tasarımın
böyle bir kullanıcı da bıraktığı genel
izlenim arasında belirgin bir farklılık
oluşuyorsa bu tasarım ayırt edici
niteliğe sahiptir (KHK m. 7).
Bir tasarımın, ayırt edici nitelik
bakımından diğer tasarımlardan
göstermesi gereken farklılığın derecesi
belirgin bir farklılık şeklinde
olmalıdır.
C) Ürün veya ürün parçası
Üründen bağımsız olan bir tasarım hukuki
himaye görmez. Koruma görecek olan
tasarımın, bir ürün veya parçasına
uygulanması gerekir (KHK m. 3 b. a; m.
26/II).
KHK’de ürün olarak; nesne, bileşik
sistem veya bu sistemin parçaları, set,
takım, ambalajlar, birden çok nesne veya
sunuşun bir arada algılanabilen
bileşimleri, grafik semboller ve
tipografik karakterler olarak
sayılmıştır (m. 3 b. b).
D) İnsan duyuları ile algılanabilen
görünüm
Tasarım, ürünün görünümü ile ilgili bir
kavramdır. Tasarımın özellikleri,
insanın görme duyusu yanında diğer
duyuları ile de algılanabilir. |
| |
|
|
| |
TASARIM HAKKI SAHİBİ VE KAPSAMI |
|
|
| |
|
Tasarım hakkı tasarımcıya veya onun
hukuki haleflerine aittir.
Tasarımın kullanılması hak ve yetkileri
münhasıran tasarım hakkı sahibinindir.
Üçüncü kişiler, tasarım hakkı sahibinin
izni olmadan koruma kapsamındaki
tasarlanan veya tasarımın uygulandığı
bir ürünü üretemez, piyasaya sunamaz,
satamaz, sözleşme yapmak için icapta
bulunamaz, ithal edemez, ticari amaçlı
kullanamaz veya bu amaçla elde
bulunduramaz (KHK m. 13/I, 17). |
| |
|
|
| |
TESCİL İÇİN BAŞVURU |
|
|
| |
|
KHK ile sağlanan tasarım koruması,
tescil yolu ile verilen belgeyle yapılır
(m. 5).
Tasarımların tescili için yetkili merci
Türk Patent Enstitüsü’dür.
Yurt içinden ve yurt dışından yapılacak
tüm başvurular Türk Patent Enstitüsü’ne
veya onun yetkili kıldığı makama
yapılır.
Bir tasarımın tescili için, 554 sayılı
KHK’nin Uygulama Şeklini Gösterir
Yönetmeliğe ekli örneğe göre hazırlanan
tasarım başvurusu dilekçesi ile Türk
Patent Enstitüsü’ne yapılır.
Başvuru için gerekli olan belgeler
şunlardır (KHK m. 26):
Başvuru dilekçesi,
Başvuru ücreti,
Tasarımı açıklayan tarifname ve tasarımı
konu alacak veya tasarımın uygulanacağı
ürünlerin tanıtımı (4 adet),
Görsel anlatım (11 adet),
Tasarımcının kimliği.
Bu belgelerin tamamının başvuru
esnasında verilmesi durumunda başvuru
tarihi, kesinleşmiş olacaktır.
Tasarımın başvuru sahibinin tüzel kişi
olması halinde, noterden onaylı imza
sirküleri de Enstitü’ye verilmelidir. |
| |
|
|
| |
BAŞVURUNUN İNCELENMESİ |
|
|
| |
|
Tasarım tescil başvurusu Türk Patent
Enstitüsü tarafından; şekli, başvuruda
bulunma hakkı, rüçhan hakkı ve mutlak
red nedenleri (kamu düzeni ve genel
ahlaka aykırı tasarımlar gibi)
bakımından incelenir.
Enstitü yapacağı inceleme sonucunda
aşağıda belirtilen kararlardan birini
verir (KHK m.32):
Tescil talebinin geri çevrilmesi,
Herhangi bir eksikliğin olmadığına karar
verirse, başvurunun kesinleşmesi,
Eksikliklerin yönetmelikte öngörülen
süre içinde giderilmesi. |
| |
|
|
| |
TESCİL VE YAYINLAMA |
|
|
| |
|
Gerekli kanuni şartlar yerine getirilmiş
ve başvurunun geri çevrilmesini
gerektirecek bir neden yoksa başvuru
tarihi kesinlik kazanmış olmakla,
tasarım sicil’ine kayıt edilir (KHK m.
34).
Sicile kaydı yapılmış tasarımlar, aylık
çıkmakta olan Resmi Endüstriyel
Tasarımlar Bülteninde yayımlanır. Yayım
süresi 6 aydır.
Kayıt ve yayın işlemi, KHK ve
Yönetmelikte öngörülen şekil, şartlar ve
unsurları da kapsamak üzere yerine
getirilir.
Başvurunun yayınlanması hukuki sonuçlar
doğurur.
Tasarım tescil başvurusu sahibi eğer
dilerse, referans tarihinden başlamak ve
30 aydan uzun olmamak üzere, başvuru
sırasında yayının ertelenmesi talebinde
bulunabilir (KHK m. 35/I).
Yayın erteleme talebi bulunan ve başvuru
tarihi kesinleşmiş olan başvurunun sicil
kaydı yapılır, ancak gerek tasarımın
görsel anlatımı gerekse başvurunun diğer
belgeleri kamu incelemesine kapalı
tutulur. |
| |
|
|
| |
İTİRAZ VE İNCELENMESİ |
|
|
| |
|
İlanı yapılmış bir tasarımla ilgili
olarak, gerçek veya tüzel kişiler ile
ilgili meslek kuruluşları gerekçelerini
açıkça belirtmek ve ilgili yönetmelikte
öngörülen şartları yerine getirmek
koşuluyla, tasarım belgesinin
verilmesine karşı Enstitü nezdinde
itiraz edebilir (KHK m. 37/I).
Bu itirazların yazılı olarak ve ilan
tarihinden itibaren altı ay içinde
yapılması zorunludur. Ayrıca, yapılacak
olan itirazın nazara alınması için,
Yönetmelikte öngörülen itiraz ücretinin
de ödenmesi gerekir.
Enstitü itirazları incelerken gerekli
gördüğü takdirde, tarafların itiraz ve
savunmalarını ilgili taraflara iletir ve
yazılı görüşlerini alır.
Enstitü itirazları inceledikten sonra
aşağıda belirtilen kararlardan birini
verir (KHK m. 38):
Şekli bir işlemin yerine getirilmediği
veya eksik yapıldığına ve bu
eksikliklerin giderilmesine,
Tasarım belgesinin verilmesi ile ilgili
işlemlerin geçersizliğine,
Eksikliklerin yapıldığı yere kadar
geriye dönülmesi ve işlemlerin yeniden
yapılmasına,
Tasarım belgesinin iptaline.
Tasarım belgesinin iptal kararı ilgili
bültende yayınlanır. |
| |
|
|
| |
TESCİLİN SONUÇLARI VE TASARIMLARIN
KORUMA SÜRESİ |
|
|
| |
|
Tescili yapılmış tasarım sahibine,
“Endüstriyel Tasarım Tescil Belgesi”
verilir.
Tescil kurucu etki sağlar. Tescille
sağlanan hukuki sonuçlar şunlardır:
KHK ile sağlanan tasarım koruması,
tasarım tescili ile elde edilir.
Tescil ile tasarım hakkının koruma
kapsamı belirlenir.
Tescil ile tasarım hak sahipliği oluşur.
Bundan sonra tasarım hakkı sahibi mutlak
hak sahibi olur.
Tescilli tasarımların koruma süresi
başvuru tarihinden itibaren 5 yıldır.
Anılan süre beşer yıllık dönemler
halinde yenilenmek üzere toplam 25 yıla
kadar uzatılır. |
| |
|
|
| |
TASARIM SAHİBİNİ KORUYAN İSTİHKAK DAVASI |
|
|
| |
|
Gerçek tasarım sahibi veya halefi,
haksız tasarım sahibine veya onun
halefine, tasarım incelemesi devam
ederken başvurunun gasp edilmesi
nedeniyle istihkak davası açabilirler (KHK
m. 19). Yetkisiz kişiden başvurma
hakkını devralmış kişinin iyi niyeti
korunmaz, ona karşı da aynı dava
yöneltilebilir.
Gerçek tasarım sahibi; haksız başvuru
sahibine tasarım tescil belgesi
verilmişse, tasarımın kendisinin
devredilmesini dava yoluyla isteyebilir.
Dava, tescilli tasarım hakkının ilan
tarihinden itibaren iki yıl içinde, kötü
niyetin varlığı halinde tasarımın koruma
süresinin sonuna kadar açılabilir (KHK
m.19). |
| |
|
|
| |
TASARIM
HAKKINA TECAVÜZ HALİNDE KORUNMASI |
|
|
| |
|
Tasarım hakkı iki yüze sahiptir. Bu
hakkın olumlu yüzü sahibine kullanma ve
olumsuz yüzü ise, tasarımın başkası
tarafından izinsiz kullanılmasını
menetmek yetkisini tasarım sahibine
vermesidir.
Tasarım başvurusu ve tasarım tescil
belgesi, sahibine hukuki koruma sağlar.
Tasarım hakkının korunması, hukuk
davaları ve/veya ceza davalarına konu
olabilir.
A) Hukuk davaları
Tasarımdan doğan hakları tecavüze
uğrayan tasarım hakkı sahibi, aşağıdaki
taleplerde bulunabilir (KHK m. 49):
Tecavüzün önlenmesi davası
Tecavüzün durdurulması
davası
Tecavüzün giderilmesi
davası
Tecavüzün tespiti davası
Tazminat davaları
Maddi tazminat davası
Manevi tazminat davası
İtibar tazminat davası
El koyma
Ürünler ve araçlar üzerinde
mülkiyet hakkı tanınması
Şekil değiştirme ve imha
Mahkeme kararının
ilgililere tebliği
Kamuya ilan yoluyla
duyurulması ve hükmün ilanı
İhtiyati tedbirler
B) Ceza davaları
Tasarım hakkına tecavüz halinde
verilecek cezalar işlem, fiil ve suça
iştirak (katılma) ayırımına bağlı olarak
farklılıklar göstermektedir.
Kanuna uymayanlar hakkında hapis cezası,
para cezası, işyerinin kapatılması,
ticaretten men edilmesi yaptırımları
getirilerek, uygulamada etkinliğin
sağlanması amaçlanmıştır (KHK m.48/A).
Tasarımdan doğan haklara verilecek
cezaların alt ve üst sınırları aşağıdaki
gibidir:
Bir yıldan dört yıla kadar
hapis cezası,
4.994.000.000,- Liradan
16.648.000.000,- Liraya kadar para
cezası,
İşyerlerinin bir yıldan az
olmamak üzere kapatılması,
Tecavüz edenlerin bir
yıldan az olmamak üzere ticaretten men
edilmeleri. |
| |
|
|
| |
ENDÜSTRİYEL TASARIM BELGELERİNDE TESCİL
SONRASI YAPILABİLECEK İŞLEMLER |
|
|
| |
|
Belgenin başkasına devri
Yenileme
Suret çıkartılması
Adres değişikliği
Unvan Değişiliği
Nevi Değişikliği
Birleşme
Lisans işlemi
Veraset yoluyla intikal |
| |
|
|
|
 |
|
|
|
 |
 |
 |
|
|
|
GEREKLİ BELGELER |
|
Vekâletname |
 |
|
Tasarım Hakkı Beyanı |
|
|
|
